Türkiye’de en sık yaşanan ölümcül zehirlenmeler, bölge bölge değişiklik gösteriyor. Türkiye’de 40 yaş altı genç erişkinlerde görülen ani ölümlerin yüzde 21’i özkıyım yahut zehirlenmelere bağlı olarak meydana geliyor.
En sık görülen zehirlenme tiplerinde ise husus bağımlılığı, mantar, karbonmonoksit, tarım ilaçları hatta kalp ilaçlarının kusurlu kullanımı üzere nedenler geliyor. Üstelik bunlara bağlı zehirlenmeler hayli ölümcül seyrediyor.
Prof. Dr. Ayça Açıkalın Akpınar, Antalya’da düzenlenen 18’inci Türkiye Acil Tıp Kongresi’nde, “Türkiye’nin Toksikoloji Haritasını” anlattığı bilimsel bir sunum gerçekleştirdi.
“BU YIL BİZİ ŞAŞIRTAN ŞEY…”
Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD) tarafından 1-4 Aralık tarihleri ortasında gerçekleştirilen milletlerarası kongrede soruları yanıtlayan Prof. Dr. Akpınar, “Geçim kaynağından tutun da, tarım kimyasallarını kullanılma oranına, kentte cümbüş bölümünün varlığına kadar; bu faktörlerin hepsi zehirlenme tipi ve etmenini değiştiriyor. Örneğin, İstanbul’da çok ağır bir unsur kullanımı görüyoruz, bunların da zehirlenmeleri acil servislere yansıyor. Bizim Adana bölgesinde de acil servisimizde ağır bunlar. Ancak bu yıl bizi şaşırtan şey karadul zehirlenmelerindeki artış” dedi.
“BİZ DE ÇOK ŞAŞKINIZ, BEKLEMEDİĞİMİZ BİR ARTIŞ”
Karadul örümceğinin olağanda insanların yaşadığı yerlerde bulunmayan bir tıp olduğuna işaret eden Prof. Dr. Akpınar, şöyle konuştu:
- “Biz de çok şaşkınız, bu sene beklemediğimiz bir halde karadul örümceği zehirlenmelerinde artış var. Bunu nasıl tespit ettik, hasta aslında kendisini ne tıp bir örümceğin ısırdığını bilmiyor. Bize geliş klinik bulgularına baktığımızda, bunun karadul örümceği olduğunu düşündük ve hastamızın birkaçından görsel manada geri dönüş de aldık, hatta bir tanesi bize örümceği getirdi. Biyolojide tahlil ettirdiğimizde de karadul örümceği olduğunu tespit ettik.
- Hastada çok tansiyon yüksekliği, terleme, titreme ve sokulan bölgede çok önemli ağrı yapıyor. Hatta bu ağrı yalnızca sokulan bölge ile kalmıyor, tüm bedene yayılan kramplarla, sırt ağrılarıyla, kol ağrılarıyla ortaya çıkan önemli bir zehirlenme tablosuna yol açıyor. Aslında bu örümcek tüm Türkiye’de var fakat bunlar genelde insanların az uğradığı yerlerde yaşıyor. Yaylalarda, ormanlarda vs. Fakat beşerler bir biçimde artık oralara yürüyüş vs yaparak bunlarla temas haline geçebiliyor.”
KALP İLACI KULLANANLAR DİKKAT!
Prof. Dr. Akpınar, şunları söyledi:
- “Bir başka dikkat çeken zehirlenme hadiseleri ise kalp ilaçları ile ilgili. Kardiyovasküler ilaçlara baktığımızda, bunlar aslında toplumda çok yaygın hastalıklar nedeniyle hastalara reçete ediliyor. Kalp damar hastalıkları için olan ilaçlar ve tansiyon ilaçları. Her konutta bir babaanne, anneanne, ya da 35-40 yaş üzeri anne baba, yani ebeveyn, bu ilaçlardan kullanıyor olabiliyor.
- Bu ilaçları kullanan hastaların (özellikle yaşlı hastalar), ilacı içtiğini unutup dozlarını tekrar tekrar almaları nedeniyle zehirlenmeler yaşanıyor. Bu ilaçların küçük bir doz aşımı bile ölümcül olabiliyor. Bazen de çocuklar, anneanne yahut dedelerinin ilaçlarını farkına varmadan içtiğinde, bir tablet bile çok ağır tansiyon düşüklüğü ve önemli zehirlenmeye yol açabiliyor.”
“MANTARLA ZEHİRLENİYOR LAKİN TEKRAR TEKRAR YİYOR”
Mantar zehirlenmeleriyle gelen hastaların tekrar tekrar tıpkı sebeple acillik olabildiğini de anlatan Prof. Dr. Akpınar, dağ mantarlarının muhakkak tüketilmemesi gerektiğini söyleyerek şunları kaydetti:
- “Yine geçtiğimiz günlerden bildiğimiz üzere, bu devir mantar zehirlenmeleri çok geldi sonbahar devrinde. Batıda Karadeniz civarında mantar zehirlenmeleri ile daha sık karşılaşıyoruz. Zira bol yağış alan yerler, sonbahar periyodunda de halk mantarları toplayıp maalesef tüketiyor. Dağdan toplanan mantarların tüketilmesine bağlı akut karaciğer yetmezliği yahut ölümcül sonuçlar olabiliyor. Halk ortasında ‘biz bunları yıllardır biliyoruz, topluyoruz, bunlar zehirlemez’ inanışı hakim.
- Ama bunların dış görünüşü birbirine o kadar benziyor ki, zehirli bir mantarlı zehirsiz bir mantardan bazen ‘uzmanı bile’ ayırt edemiyor. Hastalarımız bize mantar zehirlenmesiyle geliyor, akut karaciğer yetmezliği gelişmiş; tedavisini veriyoruz gönderiyoruz, birkaç yıl sonra birebir hasta tekrar acile geliyor. ‘Hocam bu sefer mutlaka emindim, bildiğim bir mantardı’ biçiminde. Halbuki dağ mantarlarının katiyen tüketilmemesi gerekiyor.”
“BALON BALIĞI VE TARIM İLAÇLARI ÖLÜMCÜL ZEHİRLENMELER”
Balon balığı zehirlenmelerinin de çok dikkat çektiğini anlatan Prof. Dr. Akpınar, deniz olmayan Van’dan bile olay geldiğini hatırlatarak “Bu balık sıcak deniz balığı ancak beşerler bu balığın dış görünüşünü bilmiyor, amatör balıkçıların oltalarına takılabiliyor ve tüketebiliyorlar. Çok küçük bir ölçüsü bile çok ağır zehirlenmelere yol açıp mevte sebebiyet verebilir” diyen Akpınar, “Ya da bazen balıkçıların tezgahına karışabiliyor. O nedenle vatandaşlarımızın bu balığın dış görünüşünü çok düzgün bir halde bilip bu balığı tüketmemesi gerekiyor” sözlerini kullandı.
Tarım kimyasallarına bağlı zehirlenmelerin de çok sık görüldüğü ülkemizde tarımın yaygın yapıldığı Güneydoğu Anadolu, Akdeniz ve Ege’de bu zehirlenmelerin çok yaşandığını kaydeden Prof. Dr. Akpınar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
- “Diğer casuslara nazaran vefat oranı daha yüksek bu zehirlenmelerde. Şahıslar hami ekipman kullanmadan ilaçlama yapıyorlar, bilhassa kendi tarlasını, bahçesini ya da konutun önündeki küçük bahçesini bile kendi hazırladığı ilaçlarla ilaçlamaya çalışıyor. Bunun cildine bulaşması ya da rüzgara karşı yaptığı için rüzgarla birlikte solunması, zehirlenmelere neden oluyor. Amatör ilaçlama yapan bireylerde bunu çok daha sıklıkla görüyoruz.”
PANDEMİDE ÇOCUK ZEHİRLENMELERİ ARTTI
Kazara zehirlenmelerde de çocukların en büyük tehlikeyi yaşadığını anlatan Prof. Dr. Akpınar, pandemi devrinde mesken kimyasallarına bağlı çocuk zehirlenmelerinin 6-7 katına çıktığını söyledi.
Prof. Dr. Akpınar, “Örneğin pandemi konuttaki kimyasalları kazara içen çocukların sayısı yılda 2-3 binlerdeyken, pandemi devrinde bu sayı 11- 12 binlere çıktı. Bilhassa çocukların meskende olduğu devirlerde kimyasal casuslara yani koroziv casuslar diyoruz biz bunlara; yemek borusuna çok ziyan veriyor ve ölümcül olabiliyor, maruziyet ve sayılar inanılmaz artıyor” dedi.
SOBA ZEHİRLENMELERİ EN ÇOK İÇ ANADOLU’DA
Son olarak soba kullanımına bağlı karbonmonoksit zehirlenmelerine de değinen Prof. Dr. Akpınar, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Karbonmonoksit zehirlenmeleri ile ilgili bir Türkiye haritası var aslında. En sık ve hangi sebeple nerelerde görüldüğüne dair. İç Anadolu’da ve Batı’nın iç kısımlarında çok sık görülüyor. Oralar da çok soğuk. Uşak, Manisa, oralardan bildirimler çok ağır oluyor. Bunda da halkın bilgilendirilmesi çok kıymetli. Kaloriferli konutu olmayan, soba kullanan halkın, sobayı yakıp tıpkı odada yatması nedeniyle tütme sonucu önemli karbonmonoksit zehirlenmeleri ile karşılaşıyoruz ve bu da mortal yani ölümcül olabilen sonuçlara çok sık yol açabiliyor.”
